Czy na skutek siły wyższej możemy nie płacić zobowiązań podatkowych?
Codziennie na świecie wzrasta licznik osób zarażonych oraz śmiertelnych ofiar wirusa SARS-CoV-2. Wyjątkowy charakter zaistniałej sytuacji, a także jej dynamiczny rozwój wymaga równie wyjątkowych i dynamicznych narzędzi prawnych, które dopiero teraz są wprowadzane do systemu podatkowego. Tymczasem w prawie prywatnym jest już ugruntowany sposób powoływania się na siłę wyższą.
Co to jest siła wyższa?
Mimo braku definicji legalnej, uznaje się w orzecznictwie i doktrynie, że siła wyższa to zdarzenie: (a) zewnętrzne, (b) niemożliwe (lub prawie niemożliwe) do przewidzenia, (c) którego skutkom nie można zapobiec. Siłą wyższą jest więc przemożne i jednocześnie nadzwyczajne zdarzenie zewnętrzne, którego skutków nie można powstrzymać. Znaczy to tyle, że nawet przy zachowaniu należytej staranności zaangażowany podmiot nie ma możliwości zapobiegnięcia temu, co za sobą niesie wspomniana siła.
W krajach anglosaskich na siłę wyższą mówi się akt boży (act of God), a u nas po łacinie – vis major.
W prawie cywilnym niewykonanie umowy z powodu siły wyższej prowadzi do braku odpowiedzialności strony za powstałe z tego powodu szkody. Dlatego przedsiębiorcy często dokładnie opisują co mają na myśli wskazując na siłę wyższą – będą to najczęściej działania zbrojne, uniemożliwiające działanie nowe regulacje prawne, których strony nie mogły przewidzieć, ale również kataklizmy naturalne – powodzie, trzęsienia ziemi czy wybuchy wulkanów.
Wybuch pandemii koronowirusa zdecydowanie można uznać za taką siłę wyższą – spełnia ona przesłankę zdarzenia zewnętrznego, niemożliwego do przewidzenia oraz o nieprzewidzianych skutkach. W wielu przypadkach również, następstwem pandemii jest nowa legislacja, zakazująca pewnych czynności, np. zgromadzeń. To okoliczność również może być uznana za siłę wyższą, jeśli w jej efekcie przedsiębiorca nie może wykonać umowy.
Czy siła wyższa pozwala na uchylanie się od płacenia podatków?
Przepisy ustaw podatkowych nie przewidują możliwości powołania się na siłę wyższą. Nie została ona przewidziana również jako jedna z możliwości wygaśnięcia zobowiązania podatkowego w art. 59 Ordynacji podatkowej. Oznacza to, iż należności wobec państwa nadal muszą zostać uiszczone w odpowiednim terminie. Pandemia koronowirusa sama w sobie nie może być podstawą do braku uiszczenia podatku, czy też zapłaty podatku w późniejszym terminie. Podatnicy mają jednak możliwość ubiegania się o ułatwienia w spłacie zobowiązań – takich jak rozłożenie płatności podatku na raty czy jego umorzenie.
Tymczasem w siostrzanej regulacji, ustawie Kodeks postępowania administracyjnego, siła wyższa została uznana za powód do odstąpienia od kar administracyjnych. Zgodnie bowiem z art. 189a KPA, w przypadku gdy do naruszenia prawa doszło wskutek działania siły wyższej, strona nie podlega ukaraniu.
Odpowiedzialność karna skarbowa a koronawirus
Brak zapłaty podatku, tudzież jego uporczywe niepłacenie w terminie, może skutkować postępowaniem karnym skarbowym, w wyniku którego podatnik może zostać skazany za przestępstwo lub wykroczenie. Także w tej sytuacji nie można powołać się na stan wyższej konieczności.
Stan wyższej konieczności został przewidziany bowiem tylko w Koksie karnym (art. 26), a nie Kodeksie karnym skarbowym. Stan wyższej konieczności to taki stan, w którym dla uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru prawnemu poświęca się inne dobro prawne w sytuacji, gdy niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć. Chodzi więc o poświęcenie jednego dobra kosztem drugiego.
Kodeks karny skarbowy nie przewiduje możliwości powołania się na stan wyższej konieczności. Nawet jeśli przedsiębiorca w sytuacji ograniczonych zasobów pieniężnych ma do wyboru zapłatę podatku albo zapłatę wynagrodzenia pracownikom, brak zapłaty podatku będzie karany na gruncie KKS.
Niestety nie ma w tym przypadku okoliczności łagodzących. Dlatego też podatnicy z nadzieją oczekują na ustawę Tarcza antykryzysowa, która powinna uwzględnić nadzwyczajność obecnej sytuacji i brak adekwatnych narzędzi podatkowych.
Ekspert Kancelarii Podatkowej ADN
Kancelaria Podatkowa ADN oferuje rozwiązania prawno-podatkowe, które sprawdzają się w praktyce i pomagają efektywniej prowadzić biznes.
Skontaktuj się z nami! ✆ (22) 208 28 88 ✉ biuro@adnpodatki.pl ⇒ www.adnpodatki.pl