Zmiany w zakresie naliczania podatku VAT do kosztów egzekucji komorniczej

W lipcu 2016 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę, która w sposób radykalny może zmienić zasady ustalania wysokości kosztów egzekucji komorniczej w zakresie ustalania opłaty egzekucyjnej:
„Komornik sądowy, określając wysokość kosztów postępowania egzekucyjnego, nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, ustalonej na podstawie art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 790 z późn. zm.), o stawkę podatku od towarów i usług”. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2016 r. III CZP 34/16, LEX nr 2067024.

Powyższe orzeczenie oznacza, że Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż opłaty egzekucyjne powinny być tak ustalane, by łącznie z podatkiem VAT nie przekraczały wysokości określonych w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji. Tym samym Sąd Najwyższy opowiedział się za rozwiązaniem korzystnym dla dłużników, wbrew tezy forsowanej przez znaczną część przedstawicieli doktryny. Tym samym Sąd Najwyższy zakwestionował dość często stosowaną przez komorników praktykę, którzy w zakresie opłaty egzekucyjnej określonej w przepisach ustawy o komornikach sądowych i egzekucji nie ujmowali podatku VAT, twierdząc, iż przepisy te dotyczą tylko wartości netto.

Powyższy wyrok nie jest odosobniony, gdyż najnowsze orzecznictwo sądowo-administracyjne wskazuje, że obarczanie dłużników podatkiem VAT ponad opłaty egzekucyjne regulowane ustawowo jest niezgodne z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm. dalej zwana: „ustawa o VAT”). W wyroku z dnia 14 czerwca 2016 r. I SA/Po 309/16, LEX nr 2071041, Wojewódzki Sądu Administracyjny w Poznaniu uwzględnił skargę komornika na interpretację indywidualną Ministra Finansów dotyczącą m.in. naliczania podatku VAT od opłat egzekucyjnych. Interpretacja ta określała w szczególności to, czy podstawą opodatkowania pobieranych opłat przez komorników może być kwota wyliczonej opłaty zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, czy też kwota podatku VAT powinna być wydzielana z kwoty opłaty egzekucyjnej.

Powyższe kwestie stanowiły do tej pory realny problem w obliczu interpretacji ogólnej Ministra Finansów z dnia 9 czerwca 2015 r., nr PTI.050.1.2015.LJU.19, w której Minister uchylił swoją wcześniejszą interpretację z dnia 30 lipca 2004 r., nr PP10-812-802/04MR/1556PP, i stwierdził (powołując się przy tym na orzecznictwo sądowy, a także na orzecznictwo wniosku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej,(dalej „TSUE”), że zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług komornik sądowy – wykonując w szczególności czynności egzekucyjne – prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o ustawy o VAT działając w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, a zatem jego czynności należy uznać za podlegające opodatkowaniu. Ponadto Minister Finansów stwierdził, że do tych czynności nie ma zastosowania wyłączenie, o którym mowa w art. 15 ust. 6 ustawy o PTU, a zatem wykonywanie czynności egzekucyjnych przez komornika sądowego podlega opodatkowaniu podatkiem VAT na zasadach ogólnych.

Wobec powyższego powstały liczne wątpliwości: czy podatek powinien uiszczać wierzyciel (pogląd stający na stanowisku iż podatek wpisuje się w koszty niezbędne do celowego dochodzenia wierzytelności), dłużnik, czy też sam komornik.

Wobec powyższego problemu i rozbieżności w zakresie tego, kogo należy obarczyć podatkiem VAT, wyrok WSA w Poznaniu należy uznać za przełomowy. Sąd stwierdził w nim bowiem fakt bezprecedensowy w dotychczasowym orzecznictwie sądów administracyjnych, iż komornik sądowy jest organem władzy publicznej, w związku z tym nie może być podatnikiem podatku VAT.

Cytowane na wstępie uchwała Sądu Najwyższego wydaje się korespondować z zaprezentowanym przez WSA w Poznaniu poglądem. Niemniej jednak, jak podają przekazy medialne, w uzasadnieniu ustnym Sąd Najwyższy stwierdził, że uchwała ta nie przesądza o tym czy interpretacja Ministra Finansów jest prawidłowa. Uchwała oznacza tylko tyle, że przy kalkulowaniu opłaty komorniczej nie mogą być przekroczone górne granice tej należności.

Sąd Najwyższy wskazał jednak definitywnie, że obecne przepisy i ich prawidłowa wykładnia nie pozwala komornikom na przerzucanie należności podatkowych na dłużników w sposób, który implikowały konieczność przekroczenia maksymalnych stawek egzekucyjnych.

Adwokat, Doradca podatkowy
Wykładowca Akademii Biznesu MDDP