Ministerstwo Finansów ostrzega podatników przed optymalizacją podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych przy wykorzystaniu obligacji nabywanych w ramach grupy podmiotów powiązanych, w których uczestniczą fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ).

Jak wynika z analiz przeprowadzonych przez służby skarbowe, w ramach grupy spółek nie będących podatnikami podatku dochodowego, dla których dominującym podmiotem był FIZ, dochodziło do zmiany struktur właścicielskich finansowanych przez emisję obligacji przeprowadzanej tak, by przychody z działalności gospodarczej zostały obniżone dzięki rozpoznaniu kosztów odsetek od obligacji.

Wskazać należy, iż optymalizacja podatkowa w przedmiotowym zakresie powstała z dniem 1 stycznia 2017 r. w wyniku objęcia opodatkowaniem przychodów FIZ z udziału w spółkach transparentnych (tj. w związku ze zniesieniem zwolnienia podmiotowego w CIT).

Jak powinna wyglądać struktura opodatkowania

Przykładowo, w powszechnych sytuacjach struktura wyjściowa obejmuje kilka podmiotów powiązanych ze sobą w sposób kapitałowy, z dominującą pozycją FIZ. Kluczowym w tym aspekcie jest wykorzystanie spółek transparentnych podatkowo (niebędących podatnikiem CIT) – np. spółek komandytowych czy komandytowo – akcyjnych, tj. podmiotów których przychody i koszty są przypisywane do udziałowca – w naszej strukturze zatem FIZ. Przypomnijmy, iż od dnia 1 stycznia 2017 r. przychody osiągane przez FIZ nie korzystają już ze zwolnienia w CIT.

Przykład: Struktura powiązań kapitałowych polega na pełnej dominacji udziałów FIZ w spółce A – luksemburskiej spółce o statusie zbliżonym do spółek komandytowo-akcyjnych (SCSp), która natomiast jest wyłącznym udziałowcem spółki komandytowej B z Polski. Dochód osiągnięty przez polską spółkę komandytową A z działalności operacyjnej, z uwagi na charakter (podmiot transparentny) przypisywany jest jej spółce matce czyli spółce B. Z uwagi na przepisy obowiązujące w Luksemburgu, mamy do czynienia z kolejnym podmiotem transparentnym zatem przychody i koszty są przypisywane do udziałowca, którym jest FIZ. W związku z przykładową strukturą, dochody spółki A z działalności operacyjnej podlegają efektywnemu opodatkowaniu na poziomie udziałowca spółki B, czyli w FIZ.  

Konsekwentnie, od b.r. tego rodzaju dochody FIZ z udziału w spółkach zależnych podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Kwestionowana optymalizacja

Ministerstwo Finansów, w ramach analizowanych przypadków, wykryło przypadki celowego przekształcenia struktury własnościowej skutkującej optymalizacją podatkową.

Przykład: FIZ zbywa udziały w spółce córce (spółka A z przykładu) do innej celowej spółki posiadającej status podatnika – spółki C, która finansuje to nabycie poprzez emisję obligacji obejmowanych przez FIZ (wskazać należy, iż przychód FIZ ze zbycia udziałów i odsetek podlega zwolnieniu z opodatkowania CIT). Konsekwentnie, spółka C staje się udziałowcem spółki A, a za jej pośrednictwem w wyniku powiązania pośredniego kapitałowego również spółki B. Jednocześnie, spółka C w wyniku emisji obligacji posiada zobowiązanie finansowe wobec FIZ wobec czego uzyskuje prawo do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów w wysokości odsetek od obligacji.

Mając na uwadze powyższy przykład optymalizacji, przychody generowane przez polską spółkę B, opodatkowane już przez spółkę celową C (a nie FIZ) ulegają obniżeniu o koszty odsetek od obligacji emitowanych przez nowego właściciela. Taka struktura doprowadza zatem do możliwości wykreowania odsetek od obligacji w celowej wysokości – pozwalającej na osiągnięcie efektywnego braku dochodu podlegającego opodatkowaniu CIT.

Stanowisko MF

Ministerstwo Finansów wskazało, iż przedstawiony przykład optymalizacji doprowadza do unikania przez FIZ opodatkowania jako dokonywany sztucznie przez podatnika w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Argumentem przemawiającym za słusznością tego stanowiska, jest skutek w postaci obniżenie podstawy opodatkowania przez wykreowanie kosztu podatkowego w postaci odsetek od obligacji.

Wątpliwości w mojej ocenie może budzić zarzut sztucznego kreowania korzyści podatkowej, trudno bowiem stwierdzić z całą stanowczością, iż zawsze, w normalnych warunkach obrotu działające rozsądnie podmioty gospodarcze, które kierują się w pełni celami ekonomicznymi oraz oceną ryzyka biznesowego, nie udzieliłyby finansowania na nabycie własnych składników majątku.
Podkreślić należy przecież, iż wykorzystanie skomplikowanej na pierwszy rzut oka struktury podmiotów powiązanych nie musi oznaczać celowości w osiąganiu korzyści podatkowych. Dzielenie operacji oraz zaangażowanie podmiotów pośredniczących w powiązaniach kapitałowych może znajdować uzasadnienie ekonomiczne – związane z potrzebą dywersyfikacji działalności czy rozgraniczenia struktury celem rozszerzenia zakresu prowadzonej działalności gospodarczej przez grupę.

Co prawda, na niekorzyść podatników, tj. argumentację przemawiającą za celowym działaniem może wskazywać niski poziom kapitałów własnych i/lub aktywów spółki celowej (w przykładzie spółki C) w okresie poprzedzającym nabycie udziałów, brak jej historii kredytowej, która uniemożliwiłaby uzyskanie w warunkach rynkowych finansowania na nabycie udziałów w innych źródłach niż FIZ.

W mojej ocenie, w przypadku wystąpienia rzeczywistych transferów finansowych, odpowiedniego zabezpieczenia (np. w formie poręczenia czy gwarancji) spłaty zobowiązania z tytułu obligacji czy wreszcie ustalenia wysokości odsetek lub warunków wykupu obligacji nieskorelowanych z wartością przychodów generowanych przez spółkę zależną, błędem jest automatyczne założenie celowego unikania opodatkowania.

Wskazać należy, iż agresywna optymalizacja podatkowa, podnoszona przez MF, musi zostać oceniona każdorazowo indywidualnie, z wykorzystaniem wszelkich dostępnych środków dowodowych. Nie można przecież opierać zarzutu unikania opodatkowania na okresie przeprowadzenia zmiany struktury w okresie utraty przez FIZ zwolnienia podmiotowego w CIT czy sposobie ustalenia wynagrodzenia doradcy podatkowego (MF wskazało, iż wynagrodzenie na zasadzie success fee przesądzić może o wykazaniu celowości procesów).

Co gdy fiskus wykaże nieprawidłowość?

W sytuacji, gdy po przeprowadzonej analizie dowodów, fiskus stwierdzi, iż transakcje zostały przeprowadzone w sposób sztuczny, możliwe jest zastosowanie klauzuli o unikaniu opodatkowania.

Powyższe skutkować zatem będzie pozbawieniem FIZ nienależnie uzyskanej korzyści podatkowej – przychody z odsetek od obligacji mogą być uznane za formę udziału w dochodach spółek transparentnych podatkowo zależnych, tj. przychód, który nie korzysta ze zwolnienia podatkowego w CIT.

Dodatkowo, zakwestionowane może zostać prawo do zaliczenia przez spółkę celową odsetek od obligacji do kosztów uzyskania przychodów. Nie można również zapominać o odpowiedzialności popełnienie czynu zabronionego na gruncie KKS, którem podlega sprawca, współsprawca i podżegacz.

Ostatnim skutkiem negatywnych konsekwencji wykrycia obejścia prawa podatkowego będzie oczywiście konieczność przeprowadzenia korekty rozliczeń podatkowych i zapłata zaległości podatkowej wraz z odsetkami.

Wnioski

Stanowisko Ministerstwa Finansów wynika z zaleceń Raportu Końcowego OECD z 2015 r. w zakresie przeciwdziałania erozji bazy podatkowej i przerzucania zysków (BEPS), działania nr 12 co oznacza, iż praktyka polskich organów podatkowych w zakresie wykrywania opisanej nieprawidłowości jest nadal nieprecyzyjna.

Przykłady argumentacji przemawiającej za celowością przeprowadzonej optymalizacji, wskazane przez MF w mojej ocenie są nazbyt subiektywne i muszą każdorazowo podlegać obiektywnej ocenie dowodowej. W przeciwnym przypadku, podatnicy mogliby wskazywać na prowadzenie postępowania w sposób niebudzący zaufania do organów podatkowych czy niepodjęcie niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśniania stanu faktycznego.

Podsumowując, stwierdzić należy, iż podatnicy, którzy w 201 lub 2017 r. dokonali zmian w strukturze organizacyjnej podmiotów powiązanych, przy wykorzystaniu finansowania przez FIZ emisji obligacji emitowanych przez nowoutworzone spółki celowe, mogą spodziewać się kontroli i zarzutu agresywnej optymalizacji podatkowej.

Mateusz Cedro
Senior Associate
Kancelaria Podatkowa ADN

Serdecznie zapraszamy do współpracy w zakresie doradztwa prawno-podatkowego.
Ochronimy Cię przed niedogodnościami, jakie niesie za sobą kontrola podatkowa › www.adnpodatki.pl