Koszty sporów z pracownikiem nie pomniejszą przychodów firmy.
Wydatki poniesione przez pracodawcę na zwrot kosztów sądowych i koszty zastępstwa procesowego związanych z dochodzeniem przez pracowników roszczeń przeciwko pracodawcy, zasądzonych wyrokiem sądu lub ugody sądowej, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Taka teza płynie z najnowszego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z 13 stycznia 2016 r., sygn. akt II FSK 2500/13). Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego wydatki te nie powodują powstania przychodu u podatnika i nie mają bezpośredniego związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, a w konsekwencji nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.
Dotychczasowe orzecznictwo i interpretacje.
Powyższe orzeczenie niejako przełamuje dotychczasowe orzecznictwo (oraz poglądy administracji podatkowej). Przez ostatnie lata kwalifikacja ww. wydatków do kosztów podatkowych była wielokrotnie analizowana przez sądy administracyjne i organy podatkowe. Takie spory najczęściej kończyły się korzystnym dla podatników stanowiskiem. Przykładowo, z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 sierpnia 2015 r., II FSK 2824/13, wynika, że: „Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza zatem, że wydatki poniesione (zapłacone) przez spółkę na podstawie prawomocnego (ostatecznego) wyroku sądowego z tytułu odszkodowania, kosztów pogrzebu, należnych odsetek, kosztów sądowych i zastępstwa procesowego mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej.”
Podobne stanowisko zajmowały sądy administracyjne w następujących orzeczeniach: Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 stycznia 2013 r., III SA/Wa 1292/12, oraz Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 czerwca 2013 r., III SA/Wa 3199/12.
Co ważne, również organy podatkowe we wskazanych poniżej interpretacjach dopuszczały możliwość ujęcia w kosztach podatkowych wydatki na koszty sporu sądowego z pracownikiem: Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 7 maja 2014 r., znak: ITPB3/423-64c/14/MK, Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 3 stycznia 2014 r., znak: ILPB3/423-472/13-3/JG, Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 23 maja 2013 r. sygn. IPPB3/423-797/11-5/13/S/GJ, Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 20 grudnia 2011 r., IPPB3/423-797/11-2/GJ, oraz Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 23 października 2015 r., IBPB-1-2/4510-383/15/AnK.
Analiza podatkowa wydatków pracowniczych na gruncie ustawy o CIT.
Należy mieć na uwadze, że stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.
Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że konstrukcja ww. przepisów ustawy o CIT dotyczących kosztów uzyskania przychodów daje podatnikowi możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich kosztów (niewymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych), pod warunkiem, że wykaże ich bezpośredni bądź pośredni związek z prowadzoną działalnością, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Tak więc kosztami uzyskania przychodów są wszelkie, racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, z wyjątkiem wymienionych art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Kosztami podatkowymi są zatem również między innymi tzw. koszty pracownicze.
W interpretacjach organów podatkowych wskazuje się, iż aby wydatek poniesiony przez podatnika mógł stanowić koszt uzyskania przychodów, muszą zaistnieć łącznie następujące przesłanki:
- został poniesiony przez podatnika,
- jest definitywny, a więc bezzwrotny,
- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
- poniesiony został w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów,
- został właściwie udokumentowany,
- nie jest kosztem wymienionym w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.
Analizując przedmiotowe wydatki, w pierwszej kolejności należy wskazać, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia jego źródła, istnieje związek przyczynowy.
Skoro ustawodawca wyraźnie wiąże koszty uzyskania przychodów z celem osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia jego źródła, to ten cel musi być widoczny, a ponoszone koszty winny ten cel realizować lub co najmniej zakładać go jako realny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach (a do tej grupy należy zaliczyć analizowane wydatki), należy zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.
Jednocześnie trzeba podkreślić, że przez pojęcie „zachować” należy rozumieć „dochować coś w stanie niezmienionym, nienaruszonym, utrzymać”. Natomiast „zabezpieczyć” oznacza „uczynić bezpiecznym, niezagrożonym, dać ochronę”. Można więc przyjąć, że koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to takie, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie, oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast jako zabezpieczenie źródła przychodów powinno się przyjmować koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, które umożliwią dalsze funkcjonowanie źródła. Za koszty związane z zabezpieczeniem i zachowaniem źródła przychodów należy więc uznać przede wszystkim koszty prawidłowego funkcjonowania podatnika, czy prawidłowego prowadzenia działalności gospodarczej. (tak: Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 7 maja 2014 r., znak: ITPB3/423-64a/14/MK).
Koszty sporów z pracownikiem a KUP.
W zakresie zapłaty kosztów procesowych związanych ze sporem z pracownikiem, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że przepisy ustawy o CIT nie przewidują bezpośredniego wyłączenia kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego z kosztów uzyskania przychodów, tym samym zasadnicze znaczenie dla dokonania oceny możliwości zaliczenia wskazanych wydatków do kosztów uzyskania przychodów będzie miało określenie, czy są one ponoszone w celu osiągnięcia przychodów, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów.
W konsekwencji powyższego, jeśli przyczyną poniesienia kosztów, był zamiar zachowania albo zabezpieczenia jego źródła, wynikający z chęci otrzymania pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy sądowej, wydatek ten może stanowić koszty uzyskania przychodów. Nie budzi bowiem wątpliwości, że wchodząc w spór sądowy, podatnik zakładała, że Sąd może odrzucić roszczenie pracownika w całości.
Nie można pozbawić podatnika prawa do zaliczenia wydatków procesowych do kosztów uzyskania przychodów tylko dlatego, że przegrał sprawę, starając się chronić swój interes prawny na drodze sądowej.
Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w cytowanych poniżej interpretacjach prawa podatkowego:
„Działania Wnioskodawcy podyktowane były więc ochroną jego interesów. Skoro zatem Wnioskodawca ponosi te wydatki na obronę swoich praw to w konsekwencji może zaliczyć je do kosztów podatkowych. Uznać zatem należy, że wydatki poniesione z tytułu zryczałtowanych kosztów zastępstwa procesowego, kosztów sądowych i biegłego miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie i służyły zachowaniu źródła przychodów. Podsumowując, poniesione przez Spółkę koszty sądowe oraz zryczałtowane koszty zastępstwa procesowego, a także koszty opinii biegłego w związku z przegranymi przed Sądem Pracy sprawami pracowniczymi mogą zostać zaliczone przez Wnioskodawcę do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Poniesienie kosztów sądowych i dotyczących wydania opinii przez biegłego oraz kosztów zastępstwa procesowego ma bowiem na celu uchronienie źródła przychodu – majątku wykorzystywanego do działalności gospodarczej oraz zabezpieczenie źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza.” (tak: Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 7 maja 2014 r., znak: ITPB3/423-64c/14/MK).
„Uznać zatem należy, że wydatki poniesione z tytułu zryczałtowanych kosztów zastępstwa procesowego i kosztów sądowych miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie i służyły zachowaniu źródła przychodów. Podsumowując, poniesione przez Spółkę koszty sądowe oraz zryczałtowane koszty zastępstwa procesowego w związku z przegranymi przed Sądem Pracy sprawami pracowniczymi mogą zostać zaliczone przez Wnioskodawcę do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.” (tak: Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 3 stycznia 2014 r., znak: ILPB3/423-472/13-3/JG.).
„Skoro ww. wydatki Spółka może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, również i koszty sądowe i zastępstwa procesowego w sprawach sądowych odnoszących się do tych należności stanowią koszt podatkowy” (tak: Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 23 maja 2013 r. sygn. IPPB3/423-797/11-5/13/S/GJ.).
Komentarz autora
Na tle powyższych argumentów nie sposób zgodzić się z najnowszym orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z 13 stycznia 2016 r., sygn. akt II FSK 2500/13). Spory sądowe, w tym spory z pracownikami są nieodzownym elementem funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa. Całkowicie bezpodstawna jest również teza, że takie wydatki nie mają związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą. Każde przedsiębiorstwo narażone jest na pozwy pracownicze i konieczność obrony swoich praw w sądzie. Takie koszty mają swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie. Na tle prezentowanych argumentów, należy mieć nadzieje, ze mamy do czynienie z pojedynczym wyrokiem, który nie przyczyni się do ukształtowania niekorzystnej dla podatników linii orzeczniczej.
Doradca podatkowy, prawnik
Wykładowca Akademii Biznesu MDDP
Już dziś przygotuj się na zmiany!
Podatki 2016 i 2017 »