Obecnie polskie prawo, przewiduje po urodzeniu lub adopcji dziecka, szereg urlopów, z których mogą skorzystać obydwoje rodzice. Urlopy macierzyńskie, rodzicielskie i wychowawcze przydzielane są już od lat. Stosunkowo niedawno zaczęto przyznawać również urlopy ojcowskie i tacierzyńskie, które cieszą się coraz większą popularnością. W jakim wymiarze możemy z nich skorzystać w 2019 roku?
Urlop macierzyński i tacierzyński
Urlop macierzyński trwa 20 tygodni – 6 z nich kobieta może wykorzystać jeszcze przed porodem. Tego urlopu nie można się zrzec, jednak prawo dopuszcza możliwość powrotu do pracy po wykorzystaniu tylko 14 tygodni, w przypadku gdy pozostałe 6 zdecyduje się wykorzystać ojciec dziecka (tzw. urlop tacierzyński).
Dodatkowo ojcu dziecka przysługuje również urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni. Na jego wykorzystanie ma czas do ukończenia przez dziecko 24 miesięcy – może to zrobić jednorazowo lub skorzystać z podziału na 2 tygodniowe części.
Urlop rodzicielski
Następuje po urlopie macierzyńskim i trwa 32 tygodnie (34 w przypadku urodzenia lub przysposobienia więcej niż jednego dziecka). Z tego urlopu mogą skorzystać oboje rodzice – dzieląc się nim, lub przebywając na nim jednocześnie (w tym przypadku urlop skraca się do 16 tygodni). Można z niego skorzystać do momentu ukończenia przez dziecko 5 lat, co oznacza, że jest on jest on podzielny.
Jakie wynagrodzenie przysługuje za urlop macierzyński i rodzicielski?
• Urlop macierzyński jest płatny w wysokości 100% wynagrodzenia, jeśli kobieta nie ma zamiaru korzystać z urlopu rodzicielskiego.
• W przypadku deklaracji wykorzystania zarówno urlopu macierzyńskiego jak i rodzicielskiego, na podstawie wniosku złożonego w ciągu 21 dni po porodzie lub przysposobieniu dziecka, przysługuje 80% wynagrodzenia przez cały okres trwania tych urlopów tj. 52 tygodnie.
• Jeżeli wniosek o urlop rodzicielski zostanie złożony po upływie terminu 21 dni, wynagrodzenie za urlop macierzyński będzie wynosić 100% wynagrodzenia a za urlop rodzicielski 60% wynagrodzenia.
Urlop wychowawczy
Z tego urlopu można skorzystać po zakończeniu urlopu rodzicielskiego, jednak nie później niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia. Urlop ten przysługuje w wymiarze 36 miesięcy (35 miesięcy w przypadku gdy korzysta z niego tylko jeden rodzic). Z założenia jest to urlop bezpłatny, natomiast można starać się o uzyskanie zasiłku wychowawczego. Kto może go otrzymać? Rodzic lub opiekun dziecka, nie uczęszczającego do placówki wychowawczej, który:
• nie wykonuje pracy zarobkowej,
• był zatrudniony w ramach umowy o pracę minimum 6 miesięcy przed urlopem,
• nie otrzymuje innych świadczeń.
W roku 2019 wysokość zasiłku wychowawczego wynosi 400 zł miesięcznie.
Jakich zmian możemy się spodziewać?
Bruksela zapowiada zmiany w kwestii urlopów rodzicielskich i wychowawczych. Projekt nowej dyrektywy przewiduje 2 miesiące płatnego urlopu rodzicielskiego dla każdego z rodziców – niewykorzystany urlop przepadnie i nie będzie mógł go wykorzystać drugi z rodziców. Polska wstrzymała się od głosu w tej sprawie, jednak jeśli zmiany wejdą w życie będzie trzeba wprowadzić je w ciągu 3 lat. Jak to zrobić?
Możliwości jest kilka:
1. Z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego odebrać 8 tygodni i przekazać je ojcom (rozwiązanie to nie spotka się jednak zapewne z przychylnością społeczeństwa, w związku z tym, że głównie kobiety korzystają z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego i część dla ojca, będzie w większości przypadków przepadać).
2. Urlop rodzicielski pozostawić bez zmian, dodać jednak do niego 2 miesiące, z których mógłby skorzystać ojciec, tak, aby nie ograniczyć matkom ich uprawnień. Faktycznie koszt poniesiony przez ZUS, nie byłby w tym przypadku duży – większość tych urlopów i tak przepadłaby niewykorzystana przez ojca dziecka.
3. Wprowadzenie płatnego urlopu wychowawczego w wymiarze 4 miesięcy (2 miesiące dla matki i 2 dla ojca). Zgodnie z dyrektywą wynagrodzenie pobierane w tym okresie powinno być odpowiednie, rząd nie poniósłby więc zbyt wysokich kosztów, jeśli kwotę wynagrodzenia ustanowiłby na niskim poziomie. Taka sytuacja wpłynie jednak raczej niekorzystnie na rynek pracodawców, trwają więc poszukiwania innych rozwiązań zgodnych z unijną dyrektywą, które przyniosą więcej korzyści dla łączenia życia rodzinnego z zawodowym.
Urlop opiekuńczy
Poza zmianami w kwestii opieki nad dziećmi, Parlament Europejski przewiduje inną, ważną zmianę, jaką ma być dodatkowe 5 dni urlopu w roku, na opiekę sprawowaną nad wymagającym jej członkiem rodziny. Ta zmiana jest korzystna dla pracowników, którzy do tej pory często musieli korzystać z urlopu wypoczynkowego, aby zaopiekować się np. rodzicami w podeszłym wieku. Dzięki wprowadzeniu urlopu opiekuńczego, łatwiej będzie pogodzić życie zawodowe z rodzinnym – być może, wpłynie to na zmniejszenie liczby osób, które całkowicie zrezygnowały z zatrudnienia, na rzecz opieki nad niepełnosprawnymi członkami rodziny i pobierającymi zasiłek opiekuńczy. Kwestia wynagrodzenia za ten typ urlopu nie jest jeszcze znana, Unia Europejska pozostawia bowiem państwom członkowskim swobodę w jej regulacji.